Tuinders vrezen levenswerk door strenge regels en hoge prijzen: 'Daar gaat m'n toekomst'

2 maart, 19:00 • 7 minuten leestijd

WESTLAND - 'Daar gaat m'n toekomst.' Dat is de eerste gedachte die tuinder Rob van Dijk had toen de gasprijzen medio 2020 omhoog schoten. Niet alleen door de hoge gasprijzen, want in 2040 moet de Westlandse glastuinbouw helemaal klimaatneutraal zijn. Rob is niet de enige die het levenswerk van hem en zijn familie voorbij zag flitsen. Bijna alle tuinders in het Westland zitten nog altijd met hun handen in het haar. 'Ik kan er gewoon weer boos om worden.'

Met een oppervlakte van ruim 2500 hectare is het Westland het hart van de Nederlandse tuinbouw. De tuinbouwsector heeft een belangrijke rol in de wereldwijde voedselvoorziening en levert een bijdrage van 13,7 miljard euro aan de Nederlandse economie. Toch is de toekomst van de glastuinbouw onzeker, onder meer door de energietransitie.

De stijgende energieprijzen, maar ook het wisselend overheidsbeleid maakt het ingewikkeld voor de tuinders die nu in sneltreinvaart moeten verduurzamen. Om de doelen van 2030 en 2040 te halen, moet er nog veel veranderen in de glazen kassen, die nog altijd draaien op fossiele energie.

Rob van Dijk is eigenaar van een familiebedrijf met ongeveer 8 hectare aan kassen. Hij teelt troschrysanten en deze vinden hun weg naar de Engelse en Oost-Europese markt. Van jongs af aan droomde Rob ervan om tuinder te worden. In 2021 nam hij het stokje van zijn vader over.

Maar de toekomst van het familiebedrijf is onzeker. Rob moet miljoenen investeren om te verduurzamen, maar die miljoenen euro's gaan nu op aan de enorm hoge gasprijzen.

Door een drastische omslag in overheidsbeleid vervallen de kortingen waar de tuinders jarenlang van profiteerden. Waar de glastuinbouw eerst gezamenlijk 95 miljoen aan energiekosten betaalde, is dat bedrag in 2025 hoogstwaarschijnlijk zo'n 761 miljoen euro.

Maar is dat verduurzamen dan zo moeilijk? Als je het aan de tuinders vraagt wel. Een van de dingen die een hoofdrol spelen in dit verhaal, is de warmtekrachtkoppeling, oftewel een WKK.

Die WKK is een soort enorme dynamo die onder andere wordt gebruikt om de kas warm te houden. Heel veel tuinders maken daar gebruik van. Maar die dynamo vreet veel energie en vereist veel gas. Nu de tarieven omhoog zijn geschoten, is dat een dure grap voor de tuinders.

De andere optie? Groene stroom. Rob Baan was in 2010 al voorloper ten opzichte van zijn mede-tuinders. Baan verbouwt eetbare kiemplanten voor restaurants in het binnen- en buitenland. Hiermee genereert hij een jaaromzet van zo'n 50 miljoen euro.

In de tuinbouwindustrie wordt hij gezien als voorloper op het gebied van verduurzaming en innovatie. Althans, tot 2020. Als hij er aan terugdenkt, kan hij nog boos worden. In 2010 waren al Baans kassen nota bene al compleet CO2-neutraal. Door middel van groene stroom teelde Baan tien jaar lang hartstikke duurzaam.

Totdat in de overheid in 2019 het fiscale beleid omgooide. De belasting op groene stroom werd zó hoog dat Baan jaarlijks ruim een half miljoen extra moest betalen. En dus stond er bij Baan voor de kas plotseling een grafsteen. Baan laat een foto zien van een houten kruis voor de glazen kassen. Op een brief stond: 'Hier rust onze 100% duurzaamheid op basis van groene stroom.'

'Van 2010 tot 2020 compleet groen en CO2 neutraal, ten grave gedragen omdat de overheid het beleid heeft veranderd', zucht Baan. 'We hadden zo ver kunnen zijn geweest. Vervolgens moet je dus geld investeren om gas aan te sluiten en een WKK aan te laten leggen. Het is gewoon zulke onzin geweest. Ik wil gewoon weer CO2-neutraal zijn.'

Een concrete oplossing is er voor de tuinders op dit moment dus niet. Hoe houden ze dan alsnog hun hoofd boven water? Dan komen we weer terug bij die WKK.

Die dynamo wekt dus stroom op voor kassen, maar die stroom kan ook worden geleverd aan het stroomnet. Door deze zelfopgewekte stroom te verkopen, zijn tuinders zoals Rob van Dijk ook energieleverancier geworden.

Hij wijst naar een scherm met een grafiek. 'Die groene pieken zijn momenten dat er veel stroomvraag is. Dan gaan bij ons de lichten uit en blijft de WKK draaien om het net te voorzien van stroom.'

Zo kan het dus zijn dat er huizen zonder stroom komen te zitten als Van Dijk geen stroom levert op het moment dat het nodig is. 'Ik denk niet dat mensen zich daar bewust van zijn. Ze kijken alleen maar naar ons gasgebruik, maar niet naar de positieve dingen.'

Op zoek naar een duurzamere oplossing investeren tuinders al jaren in groene energie. De CO2-uitstoot is dan ook de afgelopen dertig jaar aanzienlijk verminderd. De glastuinbouwindustrie loopt vergeleken met andere industrieën al jaren voorop in de energietransitie. 'Niemand heeft zijn doelen voor 2025 gehaald, wij wel.'

Vlak naast zijn bedrijf heeft Paul van Schie een eigen aardwarmteproject lopen. Misschien wel dé oplossing voor het probleem van de tuinders. Er worden gaten in de aarde gegraven op zoek naar warm water. Zo kan Paul duurzaam zijn kas verwarmen.

Althans, als hij daar genoeg subsidie voor zou krijgen. Dat is echter niet het geval, dus ligt het graven stil. Tot ergernis van buurman Rob Baan. 'Toen ze aan het boren waren, dacht ik: binnen een jaar ben ik aangesloten op aardwarmte. Nou, nu hebben ze het over 2025. Ze zijn gestopt omdat de subsidie niet meer past bij de huidige energieprijs.'

'Als je nou als overheid heel graag wil dat wij heel snel stoppen met aardgas, dan moet je zorgen dat je die regeling versnelt', verzucht Baan. 'Maar als er geen geld is, kan er niet verder worden gegraven.'

Tuinders hebben dus het gevoel dat ze schaakmat staan. 'In een paar jaar tijd haal je miljarden uit de sector weg. Dat moet je niet willen, want dat geld hebben we hard nodig om te investeren in verduurzaming', stelt Baan.

Het doel om in 2040 klimaatneutraal te zijn, staat echter vast. Mede door subsidies en energieheffingen vanuit de overheid wordt de verduurzaming van de glastuinbouw gestimuleerd. Een nieuwe belastingheffing, waardoor tuinders in 2025 acht keer zoveel energiebelasting zouden moeten betalen, is uitgesteld. 'Uitstel van executie', zegt Paul van Schie sceptisch.

'Vijf jaar meer tijd om een oplossing te vinden en voor Den Haag om zich te realiseren dat wij toch een hele belangrijke speler zijn op het gebied van energie.' Door de verkiezingsuitslag van november kan alles misschien een nóg andere koers krijgen. De PVV wil zich terugtrekken uit het klimaatakkoord, waardoor de doelstellingen voor de glastuinbouw komen te vervallen.

Voor tuinders in het Westland is het geen reden om gas terug te nemen. 'Laten we ook iets achterlaten om de volgende generaties een goede toekomst te geven. En in de tuinbouw is gewoon heel veel kennis om het duurzaam te kunnen doen', zegt Erik Persoon.

Wie van deze tuinders er in 2040 klimaat neutraal kunnen zijn? Rob Baan wil het. 'Ik wil het. Ik wil het. Ik wil het. Niet omdat de overheid het wil, maar omdat ik het zelf wil.' Paul van Schie twijfelt of hij het doel in 2040 gaat halen. 'Ik denk dat we er dan niet helemaal zijn.' Ook Rob van Dijk ziet het enigszins somber in. 'Vandaag de dag zijn we daar nog niet klaar voor.' 'Maar de kennis, de technologie en de wil is er', concludeert Persoon.

Zaterdag 9 maart zendt Omroep West de documentaire 'Gas Erop? De glastuinbouw in transitie' uit. De docu laat zien hoe vijf verschillende tuinders uit het Westland zich opmaken voor de toekomst. De documentaire is vanaf 17.00 uur elk uur te zien als WestDoc op TV West.

Bekijk hier de documentaire 'Gas Erop? De glastuinbouw in transitie'.