Marijke (84) krijgt verzoek om te verhuizen: welke rol spelen ouderen binnen woningmarkt?
LEIDEN - Marijke (84) uit Leiden vond vorige week een anoniem briefje op haar deurmat met de boodschap of het als alleenstaande in een eengezinswoning 'niet eens tijd was om te verhuizen' naar een bejaardenhuis. Na de brief regende het steunbetuigingen voor de hoogbejaarde weduwe. Hoe moet de rol van ouderen worden gezien in de huidige verhitte woningmarkt?
In het anonieme briefje werd onder andere gesteld dat de hoogbejaarde Leidse 'egoïstisch' was door alleen in een eengezinswoning te wonen. Buurman Wim nam het voor Marijke op, waarna de vrouw overspoeld werd door steunbetuigingen.
'Dit is een voorbeeld van woonschaamte', legt hoogleraar Peter Boelhouwer van de TU Delft, gespecialiseerd in de woningmarkt en volkshuisvestingsbeleid, uit. 'Er is hierover een heel felle discussie gaande. Bij het voorbeeld van de 84-jarige mevrouw wordt zo'n woningruimte natuurlijk niet heel efficiënt gebruikt, maar er moet natuurlijk wel een alternatief zijn.'
Ouderen niet het probleem
Volgens Boelhouwer zijn ouderen helemaal niet het probleem met betrekking tot de schaarste op de woningmarkt, maar speelt er veel meer.
'Je ziet bijvoorbeeld dat empty nesters (ouders waarvan de kinderen net uit huis zijn) die in de derde levensfase zitten, vaak ruimer gaan wonen. Zij hebben dan meer geld te besteden en blijven lang in zo'n woning zitten.'
'Ouderen moeten naar andere woningen, maar er wordt vaak vergeten dat er ook aanbod moet zijn', vervolgt Boelhouwer. 'Dat is er vaak niet. Voor ouderen is het vaak ook duur: ze moeten verhuizen naar een kleinere woning én meer gaan betalen. Als je een koophuis hebt, wie gaat je dan verplichten om te verhuizen? Ze hebben dus een stevige positie.'
Het beleid is er momenteel op gericht dat ouderen zo lang mogelijk zelfstandig wonen en dat mantelzorg vanuit het (dichtbij wonende) sociale netwerk wordt geregeld. 'Je kunt mensen dus moeilijk uit hun vertrouwde omgeving trekken en zeggen dat ze maar een paar kilometer verder moeten gaan wonen', vervolgt Boelhouwer.
Uit cijfers van het CBS blijkt dat in 2020 750.000 mensen van 55 jaar of ouder alleen in een eengezinswoningen woonden. Actuelere cijfers volgen later dit jaar. 'We herkennen ons niet in het geschetste probleem zoals in de brief', zegt de woordvoerder van minister De Jonge van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening. 'Het is absoluut niet de bedoeling om ouderen uit hun huis te zetten.'
Ook zijn er enorme wachtlijsten voor ouderenwoningen. 'Het is ontzettend lastig om iets te vinden, omdat er te weinig geschikt aanbod is voor ouderen. Er moeten veel meer geclusterde woonvormen voor ouderen komen. Maar het is ook belangrijk dat deze in de buurt van de ouderen worden gebouwd. Vaak staan ze op de verkeerde plek.' Tot en met 2030 wil het ministerie 980.000 woningen bouwen, waarvan een derde passend voor ouderen is.
Bouwen is hard nodig, zegt Boelhouwer. 'Maar de productie gaat de komende jaren alleen maar dalen', vervolgt hij, doelende op de krapte op de arbeidsmarkt en de gestegen prijzen van bouwmateriaal. 'Ook blijft de bevolking groeien en vergrijzen we heel hard. De groep ouderen wordt steeds groter in de komende decennia. De piek zit zo rond 2040 en tot 2070 blijft dit op een heel hoog niveau zitten.'
Belangrijke rol voor gemeentepolitiek
Voor het oplossingen van de problemen op de woningmarkt ziet Boelhouwer een belangrijke rol weggelegd voor de gemeentepolitiek. 'Daar moet gezorgd worden dat er voldoende voor ouderen geschikte woningen worden gerealiseerd.' Den Haag laat wat hem betreft zien hoe het níét moet. 'Daar bouwen ze allemaal grote woontorens. En dat is precies waar ouderen niet willen wonen, ze willen reuring en elkaar ontmoeten en niet op veertig hoog opgeborgen worden.'
Ouderen kunnen vaak de reden voor en de gevolgen van een verhuizing niet goed overzien. 'Daarom worden zij al vaker opgezocht door ouderenmakelaars. Zij praten heel gericht met ouderen en proberen hen te ontzorgen. Verhuizen is een enorme stap voor ouderen. Dat ontzorgen kan op verschillende manieren. Bijvoorbeeld door de huur te verlagen in een nieuwe woning, zodat ouderen hetzelfde betalen als ze doen in het sociale huursegment.'
Ouderen zijn onzeker over financiële mogelijkheden
De woordvoerder van minister De Jonge bezigt woorden van gelijke strekking. Ze stipt aan dat de minister onlangs nog het convenant Ouderen en toekomstbestendig wonen heeft getekend, wat erin moet voorzien dat ouderen beter geïnformeerd worden. 'Ouderen zijn onzeker over de financiële mogelijkheden. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft bijvoorbeeld de campagne Praat vandaag over morgen, waarin dit soort onderwerpen bespreekbaar worden gemaakt.'
Kortom, anonieme briefjes helpen niet. 'Dat zorgt alleen maar voor meer onderlinge spanningen', zegt Boelhouwer. 'Ik zou het meer in positieve zin organiseren. Je moet kiezen tussen de wortel en de stok. Ik zou dan altijd voor de wortel kiezen. Ga vooral met ouderen praten en zorg ervoor dat ze voorrang krijgen voor bepaalde woningen.'
